Menopauza a bezsenność – jak zmieniają się hormony?

Menopauza a problemy ze snem

Problemy ze snem nasilają się wraz z wiekiem. Z badań epidemiologicznych wynika, że nawet 50 proc. populacji dorosłych cierpi z powodu zaburzeń snu, szczególnie bezsenności, która manifestuje się utrudnionym zasypianiem, problemami z utrzymaniem snu lub zbyt wczesnym budzeniem.
Częstość występowania bezsenności jest jeszcze wyższa u osób powyżej 50 roku życia, szczególnie u kobiet. Uważa się, że podłożem zaburzeń snu u dojrzałych pań są zmiany hormonalne, które towarzyszą menopauzie, czyli ostatniej miesiączce. Żeby ustąpienie krwawienia miesiączkowego można było nazwać menopauzą, musi wystąpić naturalnie i nie może mieć związku z procesem chorobowym. Warto wiedzieć, że menopauzę poprzedza stan nazywany premenopauzą, który objawia się przede wszystkim zaburzeniami miesiączkowania. Po pojawieniu się ostatniej miesiączki, czyli menopauzy, dokonują się dalsze zmiany w ciele kobiety - przychodzi postmenopauza. Ten etap menopauzy trwa do końca życia.

Badania kliniczne potwierdzają, że istnieje silny związek pomiędzy menopauzą a bezsennością. Niemieckie Towarzystwo Badań nad Snem i Medycyny Snu (DGSM) stwierdziło, że 54 proc. kobiet w okresie postmenopauzalnym cierpi na zaburzenia snu, głównie pod postacią częstego wybudzania się w nocy oraz intensywnych marzeń sennych.
Bezsenność może także występować u kobiet w okresie premenopauzalnym. Według amerykańskiego psychologa i specjalisty medycyny snu, Michaela J. Breusa, 56 proc. kobiet w okresie premenopauzy śpi mniej niż siedem godzin dziennie, a prawie 50 proc. narzeka na niewyspanie przez co najmniej cztery dni w tygodniu.

Zmiany hormonalne w menopauzie

Należy podkreślić, że zanim u kobiety wystąpi ostatnia miesiączka, która jest równoznaczna z wygaśnięciem czynności hormonalnej jajników, jej ciało stopniowo się do tego przygotowuje. W tym czasie jajniki produkują coraz mniej kobiecych hormonów płciowych.
Szczególnie dwa hormony odpowiadają za menopauzę: estrogeny (czyli estron, estradiol i estrol) i progesteron. Estrogeny odpowiadają przede wszystkim na regulację cyklu miesiączkowego i utrzymanie ciąży, zaś progesteron jest odpowiedzialny za krwawienia miesiączkowe.
Zmiany hormonalne w menopauzie mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Odbijają się negatywnie zarówno na zdrowiu fizycznym, jak i psychicznym.

Wahania żeńskich hormonów a bezsenność

Bezsenność w menopauzie także jest wynikiem zmieniającego się stężenia żeńskich hormonów płciowych. Hormonami powodującymi bezsenność są przede wszystkim estrogeny. Ich Zbyt niskie stężenie skraca fazę snu głębokiego, w której organizm najbardziej odpoczywa.
Wahania hormonów estrogenowych mają także wpływ na fazę REM snu, w której pojawiają się sny. Z tego powodu kobiety w okresie przekwitania mają bardziej intensywne marzenia senne. Spadający poziom estrogenów jest ponadto przyczyną uderzeń gorąca i nocnych potów, czyli klasycznych objawów menopauzy, a takie dolegliwości również mogą zakłócać sen.

W okresie menopauzalnym spada nie tylko stężenie estrogenów, ale także progesteronu. Ten żeński hormon płciowy również wykazuje działanie wspomagające sen.

Menopauza a psychika

Menopauza, nazywana również klimakterium, wiąże się nie tylko ze zmianami w sferze fizycznej, ale również psychicznej.
Do podstawowych objawów menopauzy zaliczają się:

• wahania nastroju,
• drażliwość,
• płaczliwość,
• obniżony nastrój etc.

Podłożem wymienionych dolegliwości są zaburzenia hormonalne, ale nie tylko. Okres przekwitania jest dla każdej kobiety trudnym czasem. Niejednokrotnie pożegnanie z płodnością zbiega się w czasie z wejściem dzieci w okres dorosłości. To wszystko może skutkować niepokojem i napięciem nerwowym, co także przekłada się na trudności z zasypianiem i utrzymaniem snu.

Problemy ze snem podczas cyklu owulacyjnego

Warto podkreślić, że problemy ze snem miewają także kobiety w okresie rozrodczym. Bezsenność pojawia się najczęściej w określone dni kobiecego cyklu, głównie przed menstruacją i na początku miesiączki. Powodem tego stanu jest obniżające się stężenie progesteronu i estrogenów na tym etapie cyklu owulacyjnego.
Warto także pamiętać, że sama miesiączka może wpływać negatywnie na sen, zwłaszcza jeśli towarzyszą jej dolegliwości bólowe. Po miesiączce stężenie kobiecych hormonów płciowych stopniowo zaczyna wzrastać, co wpływa na poprawę jakości i długości snu. Najlepszy sen mają kobiety w czasie owulacji.

Autor: Joanna Woźniak

1. Pertyński T., Stachowiak G., Menopauza — fakty i kontrowersje, Endokrynologia Polska 2006; 5 (57): 525–534.
2. Janicka K., Jakość życia kobiet w okresie średniej i późnej dorosłości, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica 18, 67-84.
3. Barbara Grzechocińska, Problemy okresu menopauzy. Możliwości terapii, Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2004, s. 55-60.
4. The Stages of Menopause and How They Affect Your Sleep, https://www.psychologytoday.com/us/blog/sleep-newzzz/201909/the-stages-menopause-and-how-they-affect-your-sleep [dostęp 19.12.2021 r.].