Bezsenność u seniora – skąd problemy ze snem w starszym wieku?

Czy bezsenność u osób starszych to częsty problem?

Zaburzenia snu to powszechny problem w populacji osób starszych. Proces starzenia się organizmu ma bowiem bezpośredni wpływ na rytm snu i czuwania.

Najczęstszym zaburzeniem snu jest bezsenność, definiowana jako niesatysfakcjonująca jakość i ilość snu, związana z utrudnionym zasypianiem, utrzymaniem snu lub zbyt wczesnym budzeniem.

Z badań epidemiologicznych wynika, że nawet 50 proc. dorosłych Polaków cierpi z powodu tego zaburzenia snu. Szacuje się, że częstość występowania bezsenności u osób starszych jest jeszcze wyższa. Skala tego problemu jest trudna do ustalenia, z uwagi na to, że część seniorów zgłasza swoje dolegliwości lekarzom pierwszego kontaktu, a część postrzega problemy ze snem jako naturalny efekt procesu starzenia.

Bez wątpienia bezsenność u seniora to jedna z najczęstszych dolegliwości, która obniża jakość życia i wpływa niekorzystnie na kondycję psychiczną oraz fizyczną.

Przyczyny bezsenności u osób starszych

Przyczyny bezsenności u osób starszych mogą wzajemnie się na siebie nakładać. Najczęściej jednak zaburzenia snu są wynikiem zmieniającego się wraz z wiekiem stężenia melatoniny, czyli hormonu produkowanego przez szyszynkę (gruczoł znajdujący się w mózgowiu), który wywołuje senność.

Nie bez znaczenia są także przewlekłe schorzenia fizyczne, które są częste u osób starszych. Zwłaszcza dolegliwości objawiające się bólem mogą zaburzać sen.

Ważną rolę odgrywa też stabilność psychiczna. Na przykład samotność i niepokój mogą powodować stres psychiczny, który ma negatywny wpływ na jakość snu.

Istotny wpływ na sen ma ponadto styl życia seniora - zwłaszcza spanie w ciągu dnia przyczynia się do problemów z zasypianiem.

Produkcja melatoniny w starszym wieku

Produkcja melatoniny w organizmie zmniejsza się wraz z wiekiem. U młodej, zdrowej osoby stężenie tego hormonu we krwi w nocy jest 10-krotnie wyższe niż w ciągu dnia. U osób starszych natomiast poziom melatoniny wzrasta jedynie dwu lub trzykrotnie podczas nocnego odpoczynku. Ma to bezpośredni wpływ na skrócenie snu głębokiego, czyli tej fazy snu, w której organizm najbardziej wypoczywa.

Niski poziom melatoniny sprawia także, że sen jest bardziej podatny na zakłócenia. Nawet mało dokuczliwe bodźce dźwiękowe są w stanie wybudzić seniora ze snu.

Ze względu na niższe stężenie melatoniny osoby starsze także częściej narzekają na ogólną jakość snu. Po przebudzeniu czują się osłabione i niewypoczęte, nawet pomimo przespania całej nocy. Z związku z tym mają większą skłonność do drzemek w ciągu dnia, co jeszcze bardziej potęguje problem bezsenności w nocy.

Brak ruchu u osób starszych a zły sen

Nie tylko procesy fizjologiczne mają wpływ na zły sen. Większość osób powyżej 65 roku życia diametralnie zmienia styl życia. Zazwyczaj przejście na upragnioną emeryturę wiąże się z brakiem ruchu, a jednym ze skutków braku aktywności fizycznej są zaburzenia snu.

Co więcej, osoby starsze często mają skłonność do wczesnego kładzenia się spać i odpowiednio wcześniejszego budzenia się, co skutkuje zaburzeniami rytmu okołodobowego, do którego organizm był przyzwyczajony. 

Brak ruchu u osób starszych wiąże się także z ograniczeniem czasu spędzanego na świeżym powietrzu, co przekłada się na mniejszy dostęp do światła dziennego, a co za tym idzie do rozregulowania rytmu dobowego.

Co na sen dla seniora?

Osoby starsze, które borykają się z problemem bezsenności, poszukują informacji odnośnie tego, w jaki sposób poprawić jakość oraz długość snu, czy korzystać z domowych sposobów, czy lepiej sięgnąć po środki farmaceutyczne na sen przeznaczone dla seniora.

W pierwszej kolejności warto zadbać o higienę snu, czyli stworzyć w sypialni odpowiednie warunki do spania. Jak to zrobić?

• Po pierwsze, miejsce do spania powinno być ciche i zaciemnione. Ważna jest także odpowiednia temperatura, najlepiej od 16 do 18 stopni Celsjusza. Należy także zadbać o dobrą wentylację.
• Po drugie, nie należy jeść ciężkostrawnych posiłków przed snem, gdyż utrudni to nie tylko proces zasypiania, ale także może skutkować nocnymi wybudzeniami.
• Po trzecie, należy kłaść się o stałych porach.
• Po czwarte, warto zwiększyć aktywność fizyczną w ciągu dnia. Najlepszą opcją będzie wieczorny spacer.
• Po piąte, warto prowadzić dzienniczek snu, który pomoże określić, w jakich okolicznościach, po jakich pokarmach i codziennych czynnościach sen był lepszy lub gorszy.
• Po szóste, można sięgnąć po suplementy diety zawierające w składzie melatoninę, która dla osób starszych może okazać się cennym wsparciem przy problemach ze snem z uwagi na fizjologicznie obniżone stężenie tego hormonu.

Autor: Joanna Woźniak

1. Marcin Gackowski, Katarzyna Mądra-Gackowska, Kornelia Kędziora-Kornatowska, Marcin Koba, Farmakoterapia bezsenności u pacjentów w starszym wieku, GERIATRIA 2019; 13, s. 90-96.
2. Leszek Bidzan, Zaburzenia snu w wieku podeszłym, GERIATRIA 2011; 5, s.34-40.
3. Anna Kańtoch, Barbara Gryglewska, Bezsenność w starszym wieku – przyczyny i możliwości leczenia niefarmakologicznego, GERONTOLOGIA POLSKA 2016, 24, s. 133-141.